de vrouw – de schaamte voorbij

Het gaat goed met onze economie, horen we deskundigen in koor uitroepen. De Nederlander is tevreden en optimistisch. Maar wie verder kijkt, weet wel beter. Want in een en dezelfde adem wordt ons ook – zij het minder trots – meegedeeld dat vrouwen nog steeds minder verdienen dan mannen en nog steeds niet weten door te dringen tot goede banen en interessante posities. De roep om een vrouwen gelijkwaardigheidsquota is nog steeds broodnodig.

Want de gunstige economie of het tikken van de biologische klok ten spijt, het moederschap en de huwelijkse staat scoren nog hoog bij vrouwen. Het is het enige waarmee ze zich kunnen identificeren. Want het ontbreekt de vrouw nu eenmaal aan een archetype in het collectieve onbewuste. De zoon heeft Jezus, maar de dochter moet het doen met Maria, een vrouw weliswaar maar wel een heel bijzondere, een moeder namelijk die zonder geslachtsgemeenschap een kind heeft gebaard. Het enige archetype dat een vrouw eventueel tot haar beschikking heeft is Eva, maar die werd wegens haar assertiviteit en seksuele nieuwsgierigheid uit het paradijs verdreven.

De optocht van vrouwen om een gelijkwaardige positie te verwerven verloopt moeizaam, en dat kunnen vrouwen zichzelf ook verwijten. Of liever gezegd, het zijn de moeders die hun dochters blijven opzadelen met gevoelens van onzekerheid en minderwaardigheid. Nu is dit ‘het-is-de-schuld-van-mijn-moeder’-idee uiteraard niet nieuw. Moeders staan tenslotte aan de wieg van elk nieuw leven, van zoontjes en van dochtertjes. Dus dat mannen opgroeien tot onderdrukkende macho’s en meisjes tot onzekere, instabiele naar goedkeuring hunkerende vrouwen is gemakkelijk terug te voeren tot de relatie met de moeder. Moeders, kortom vrouwen, zouden derhalve de sleutel tot verandering in handen hebben.

Vele theorieën zijn op dit raadsel al losgelaten. In de jaren zeventig verrichtte de Amerikaanse sociologe en psychoanalytica Nancy Chodorow baanbrekend werk met haar klassieker ‘Waarom vrouwen moederen‘. Haar conclusie luidde dat moeders hun zonen anders, in veel opzichten gunstiger en positiever benaderen dan hun dochters. Haar pleidooi voor gedeeld ouderschap, zodat dochters door hun vaders van deze positieve discriminatie konden profiteren, bleef jarenlang een veelgehoorde wens, maar bleek in de praktijk toch moeilijker te realiseren dan op papier.

Veranderingen komen moeizaam op gang, zijn zeer moeilijk te realiseren, zoals de voorbije feministische golf pijnlijk heeft blootgelegd. Maar sinds korte tijd gloort de zon aan de horizon. De ‘Me-too’-beweging heeft een revolutie in gang gezet, en de vrouwen zijn hun schaamte en nederigheid in rap tempo voorbij aan het snellen. Zo las ik vanmorgen weer in de krant dat ongehuwde zwangere vrouwen in de jaren 50 en 60 hun kind moesten afstaan zonder dat er met hen overleg kon worden gepleegd. Het gebeurde gewoon. en nu – let wel – bijna 70 jaar na dato, gaan deze vrouwen aan de bel trekken. Eindelijk…. de schaamte voorbij.